Bir çoxumuz kitab satanları və ya kitabxanaları sevirik. Köhnə kitabları gəzmək, ətrafdakı kitabların qoxusunu hiss etmək bizi yaxşı hiss edir. Kitabdan həqiqətən qoxu gəlirmi? Alimlər bu suala bəli kimi cavab verirlər. Yeni çap olunmuş kitabda daha çox kağız və mürəkkəb qoxusu gəlir. Ancaq köhnə kitablarda kitabsevərlər burnunda şirin bir müşk qoxusu alırlar. Əslində bu məsələnin elmi bir səbəbi var.
Qoxladığımız şeyin çox hissəsi kitabların zamanla parçalanarkən sərbəst buraxdığı uçucu üzvi birləşmələrdən gəlir. Ümumiyyətlə, köhnə kitabların qoxusuna, kağızdakı maddələrin kimyəvi parçalanması səbəb olur. Kitab yaşlandıqca istifadə olunan kimyəvi birləşmələr - yapışqan, kağız, mürəkkəb dağılmağa başlayır. Və qoxunun mənbəyi olan uçucu birləşmələr ifraz edirlər. Kağızda digər kimyəvi maddələrə əlavə olaraq selüloz və lignin var. Lignin, yüz il əvvələ nisbətən bu gün çap olunmuş kitablarda daha az yaygındır. Lignin sellüloz liflərini ağaclarda bir-birinə bağlamağa xidmət edir. Ağacın sərtliyini qorumağa imkan verir. Zamanla köhnə kağızların saralmasından da cavabdehdir. Çünki oksidləşmə reaksiyası nəticəsində parçalanaraq turşuya çevrilir və nəticədə sellülozu məhv edir. "Köhnə kitab qoxusu" bu kimyəvi parçalanmanın nəticəsidir. Modern, yüksək keyfiyyətli sənədlər lignini təmizləmək üçün kimyəvi müalicə olunur. Buna görə bu qoxu içərisində deyil. Ancaq kağızdakı selüloz ətrafdakı turşular səbəbiylə zamanla azalacaq. Nəticədə, gec-tez şokolad qoxusu alacaqlar.
Çox detala varmadan mövzu ilə bağlı bir araşdırma aparmağa çalışaq. Tədqiqatın başlanğıcı köhnə kitablarda qoxuların ayrılması ilə başlayır. Daha sonra bu qoxuların insanlarda nədən doğduğunu anlamaq üçün sosial bir təcrübə həyata keçirilir. Təcrübədə Birmingham Muzeyinə və İncəsənət Qalereyasına gələn iştirakçıların üzərində adları yazılmayan şüşələrə ətir vurulurdu. 79 iştirakçının çoxu köhnə kitablardan toplanan bu qoxuları şokolada bənzətdi. İkincisi, qəhvə qoxusu var idi. İştirakçıların bu nəticələri tədqiqatçıları heç təəccübləndirmədi, çünki laboratoriya mühitində aparatlarla apardıqları təcrübələrdə əvvəllər tapdıqları dəyərlər şokolad və qəhvə qoxusu dəyərləri ilə üst-üstə düşdü.
- ətraflı məlumat üçün matematiksel.org təşəkkürlər
- əlaqə və təkliflərniz üçün
- ətraflı məlumat üçün matematiksel.org təşəkkürlər
- əlaqə və təkliflərniz üçün
Yorumlar